رهبر معظم انقلاب در نام گذاری امسال، دو بعد جهش اقتصادی و مشارکت مردم را توامان مطرح کردند و فرمودند: «.. جهش تولید به نظر کار بزرگ و شاید در نظر بعضی نشدنی بیاید، لکن بنده معتقدم با توجّه به بخش دوّم این شعار، یعنی «مشارکت مردم»، شدنی است. اگر ما این توفیق را پیدا کنیم که همّت مردم، سرمایه مردم، ابتکار مردم، حضور جدّی آحاد مردم را در عرصه اقتصادی وارد کنیم، در واقع یک بسیج مردمی در امر اقتصاد بکنیم، تولید هم می‌تواند به جهش برسد...» در این باره باید گفت اگر چه رشد و جهش تولید در ادبیات اقتصادی، موضوع جدیدی نیست، اما به نظر می‌رسد مقید کردن و مقید دانستن آن به مشارکت مردم، نگاه و راهبرد نسبتاً جدیدی است که با توجه به شرایط روز اقتصاد کشور از سوی رهبر انقلاب هدف‌گذاری شده است. در این باره، کارشناسان دیدگاه‌های جدی و قابل تاملی را مطرح کرده اند که نشان می‌دهد دامنه این راهبرد سطوح مختلفی را در بر می‌گیرد و نیازمند توجه سطوح مختلف سیاست‌گذاری و اجرا در کشور است. در ادامه برخی از مهم‌ترین این دیدگاه‌ها را می‌خوانیم.
رئیس مرکز بهبود محیط کسب و کار کشور: جهش تولید با تولد آسان و رشد سریع بنگاه‌های اقتصادی مردمی محقق می‌شود
سید امیر سیاح، رئیس رئیس مرکز ملی مطالعات، پایش و بهبود محیط کسب و کار کشور منظور از مردمی سازی اقتصاد را این‌گونه دانست که ذهنیت‌های مردم و مسئولان، مقررات زاید و رویه‌های موجود طوری اصلاح شود که هر شهروند جمهوری اسلامی بتواند کسب و کار شخصی راه بیندازد. وی با تاکید بر این که تولد بنگاه‌های اقتصادی می‌بایست آسان شود، افزود: اگر بخواهیم واقعاً تولید جهش کند و مردم آثار رشد تولید و جهش تولید را در مهار تورم و ایجاد اشتغال ببینند و فرمایش رهبر انقلاب زمین نماند و به طور کامل اجرا بشود، باید هر چیزی را که مخلّ سرمایه‌گذاری است، کشف و حذف کنیم.
۲ اشتباه خطرناک در برداشت از شعار سال
سیاح در بخش دیگری از اظهارات خود، به یک اشتباه خطرناک در خصوص برداشت از شعار سال اشاره و اظهار کرد: مردمی‌سازی اقتصاد به هیچ وجه به معنی حذف بنگاه بزرگ و به‌جای آن نقش آفرینی کوچک‌ها و تولد کوچک‌ها و کوچک ماندن نیست. بازیگر اصلی برای اقتصاد قدرتمند ما شرکت‌های بزرگ‌اند. منتها شرکت‌های بزرگی که انحصاری نباشند و هر کسی بتواند هم سهام‌دارش بشود و هم شرکت کوچکی تأسیس کند و بتواند سریع رشدش بدهد و بزرگش بکند. سیاح با بیان این که این، شرکت‌های بزرگ اند که می‌توانند به تعداد بالا استخدام کنند و صادرات بزرگ داشته باشند و قیمت تمام شده را پایین بیاورند، گفت: (در راستای شعار سال) بار اصلی روی دوش بزرگ‌هاست منتها منظور از مردمی‌سازی این است که ورود به بازار آسان باشد و کوچک‌ها بتوانند بزرگ بشوند، بتوانند به بزرگ‌ها بفروشند و خودشان هم بزرگ بشوند رقیب بزرگ‌ها بشوند. وی همچنین تاکید کرد: این تصور که حمایت از تولید یعنی وام دادن، زمین ارزان دادن، انرژی ارزان دادن اشتباه است و باید سعی کنیم امسال حذف شود. وقتی دولت به اسم حمایت از تولید رانت توزیع می‌کند، چه کسی می‌رود جلوی صف؟ کارآفرین می‌رود؟ نه، چون کارآفرین مزیّتش این نیست. کارآفرین خلاق است به فکر خلاقیت و نوآوری است. کسی می‌رود از این وام‌های ارزان می‌گیرد که زبان‌بازتر است.
۲ کار که حاکمیت باید انجام دهد تا در مقابل مردمی سازی قرار نگیرد
این مقام مسئول در ادامه، به دو کاری که دولت می‌باید انجام دهد تا در مقابل مردمی‌سازی قرار نگیرد، اشاره کرد و گفت: اولاً هنر دولت این است که در سیاست‌گذاری کارآفرینی طوری محیط را مساعد کند که کارآفرین‌های مستعد بالقوه بالفعل شوند. دومین کاری که دولت و حکومت باید انجام دهد و مجلس هم نقش دارد، این است که شرکت‌های و بنگاه‌های شبه‌دولتی و نیمه‌دولتی نیمه‌خصوصی را از میدان (اقتصاد) بیرون بکشد. به گفته وی، در حال حاضر، فعالیت اقتصادی در بعضی از حوزه‌ها به دلیل وجود بنگاه‌های شبه دولتی قفل شده است. رهبر معظم انقلاب هم چند بار به این مسئله اعترض کرده‌اند. اینها باید از بازی خارج بشوند و بروند جا‌هایی متمرکز بشوند. اگر قرار است که فعال اقتصادی بشوند بروند جا‌هایی فعالیت بکنند که بخش خصوصی نمی‌رود. بروند مثلاً مکران را آباد کنند. اما جایی که بخش خصوصی داوطلب است دولتی که مطلقاً نباید بیاید، نیمه‌دولتی هم نباید بیاید.
دستیار رئیس جمهور در مردمی سازی دولت: جهش تولید جز با افزایش تعداد کنش گران اقتصادی میسر نمی‌شود
سید احمد عبودتیان، دستیار رئیس جمهور در مردمی سازی دولت دیگر مسئول و کارشناسی است که درباره الزامات تحقق شعار سال گفتگو داشته است. وی با بیان این که مشارکت مردم در اقتصاد به این معنی است که هر سه بخش دولتی، خصوصی و تعاونی در اقتصاد کشور می‌بایست متناسب با هم حرکت کنند، معتقد است جهش تولید (آن هم بعد از یک دهه توقف تولید در دهه ۹۰)، با یک امر عادی جلو نمی‌رود و می‌بایست کار مضاعفی انجام شود. از این رو این جهش جز با افزایش تعداد کنشگر‌ها میسر نیست. در این راستا، دولت می‌بایست ضمن گفتمان سازی و حمایت از حرکت‌های مردمی در این عرصه، فرمول‌های عملی و قابل فهم عمومی و میدان‌های حضور برای آحاد مردم را طراحی کند.
۳ نمونه از نقش آفرینی سال‌های اخیر مردم در اقتصاد
عبودتیان در بخشی از سخنان خود به نمونه‌هایی قابل توجه از نقش آفرینی‌های مردم در اقتصاد که هسته‌های اجتماعی نظیر مساجد یا خانوادگی داشته و بعضاً با تسهیل‌گری دولت نیز همراه شده، اشاره کرد که ۳ مورد از آن‌ها به شرح زیر است:
اشتغال ۲۰ هزار نفری تولید کفش در ابهر زنجان: در منطقه هیدج در ابهر استان زنجان، نزدیک ۲۰ هزار نفر، آن منطقه را به قطب تولید کفش تبدیل کردند. مردم به صورت فامیلی کارگاه زدند، همسایه، همکار، بازنشسته، همه در این کار وارد شدند. حدود ۲۵۰ واحد تولیدی شکل گرفته در یک شهرستان و چقدر مهاجرت معکوس اتفاق افتاده است. روزی ۱۵ هزار جفت کفش دارد تولید می‌شود.
فعال شدن ۱۳۰۰ کارگاه تولید نخودچی در ممقان: در ممقان آذربایجان شرقی نخودچی تولید می‌کنند. ۱۳۰۰ کارگاه فعال شده و هر کدام سه چهار کارگر دارد. اکثر کارگاه‌ها خانوادگی است. صد هزار تن نخودچی دارد تولید می‌شود، ۴۰ درصد برای بازار داخلی و ۶۰ درصد آن برای صادرات است. باز یکی دیگر از نقش‌های دولت تسهیل در امر صادرات است که ما در این حوزه‌ها مسئله داریم. الحمدلله رویکرد دولت هم به این سمت رفته و دارد این مسئله را انجام می‌دهد.
اشتغال ۵ هزار نفری نان سالم در یک منطقه اصفهان: یک منطقه‌ای در اصفهان، نان سالم را با آرد کاملی که حالا هم جوانه و هم سبوس است، تولید کردند، ۲۵۰ کارگاه کوچک طبخ نان و تولید نان درست کردند، هم استان خودشان و هم استان‌های اطراف را دارند پوشش می‌دهند. حدود ۵ هزار نفر از جمعیت آن منطقه اشتغال پیدا کردند. وقتی ۵ هزار نفر در ۲۵۰ کارگاه با هم چرخه می‌شوند، این کارگاه نیاز آن کارگاه دیگر را برطرف می‌کند، مشکل کارگر یکدیگر را برطرف می‌کنند، مشکل سوخت را حل می‌کنند، این چرخه شدن خیلی موضوعیت دارد. روزی ۳۰۰ هزار قرص نان را در منطقه دارند تولید می‌کنند.
این مقام مسئول در ادامه بر رفع مقررات دست و پاگیر و زاید توسط دولت و هم چنین شکل گیری حلقه‌های میانه‌ای بین دولت و مردم برای تسهیل امر تولید شوند، تاکید کرد.
توصیه‌های رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس برای تحقق شعار سال
نگاهداری رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس در ۱۰ توصیه (که بخش‌هایی از آن در ادامه می‌آید)، به تبیین سازوکار‌های اهداف شعار سال پرداخته است:
۱-لزوم قرارگیری ایران در زنجیره‌های ارزش افزوده جهانی و منطقه‌ای با تمرکز بر صنایع دارای ارزش افزوده بالا.
۲-مشارکت مردم، سپردن امور به صاحبان اصلی انقلاب، افزاینده سرمایه اجتماعی و ارتقابخش کارآمدی است.
۳- توجه به فراگیری و تحقق عمومیت منافع سیاست‌ها و قوانین برای همه مردم به جای توجه به گروه‌های خاص، شکل‌گیری پاسخگویی عمومی سه بعدی حکومت به مردم، مردم به حکومت و مردم به مردم و تاکید بر وحدت و پرهیز از چند دستگی از لوازم مردمی سازی به شمار می‌رود.
۴- توجه به عوامل ساختاری از قبیل انحصار زدایی، شکل‌گیری و تقویت حلقه‌های میانی (بین مردم و دولت) و تشکل‌های مردمی، پرهیز از دولت سالاری، طراحی قواعد و رویه‌ها و ابزار‌های مشارکت مردم در حکمرانی و روایت سازی رسانه‌ای از آثار مثبت و پیش برنده مشارکت مردم لازم و ضروری به نظر می‌رسد.
۵- ایجاد فهم مشترک در خصوص مردمی‌سازی اقتصاد به گونه‌ای که هیچ احدی بنا به ظرفیت خودش از تولید ارزش افزوده حقیقی باز نماند لازم و ضروری است. نباید محوریت با سرمایه سالاری باشد بلکه توانمندسازی مردم برای مشارکت اقتصادی و تمرکز الگوی اقتصادی بر تولید به جای مصرف، تحول اساسی در ساختار‌ها و فرایند‌ها و قواعد تنظیمی و اصلاح قوانین برای تقویت بخش خصوصی و عمومی، بازنگری در رویکرد اعمال حاکمیت دولتی از طریق اهرم مالکیت و شکل‌گیری خصولتی‌ها، ترویج تعاونی‌ها و اصلاح قوانین حوزه تعاون و ایجاد نظام‌های اطلاعاتی جامع از اشخاص و دارایی‌ها برای مدیریت کارآمد اقتصاد مردمی باید در دستور کار قرار گیرد.
۶- مشارکت اقتصادی مردم امری اجتماعی است و نیاز به تقویت سرمایه اجتماعی دارد. برنامه‌ریزی برای ترمیم و ارتقای اعتماد و سرمایه اجتماعی و افزایش احساس تعلق خاطر به ایران لازم و ضروری است.
۷- مشارکت مردمی در هر ۴ سطح تصریح شده در قانون اساسی اعم از تصمیم‌گیری، مطالبه‌گری، نظارت و اجرا با ایجاد سازوکار آن و ساختارمند شدن بخش مردمی باید دنبال شود. توجه به شفافیت در نظارت، مصونیت در مطالبه‌گری، شایستگی تشکل‌های مردمی در اجرا، حائز اهمیت است. تقویت قوانین در حوزه مشارکت و تشکل‌های مردمی راهگشا خواهد بود.
اقتصاددان عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام: می‌باید سرمایه‌های مردم در صنایع پرسود نفت و گاز و اقتصاد دریا جذب شود
مصباحی مقدم عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان این که سرمایه‌های مردم باید در صنایع پر سود نفت و گاز و اقتصاد دریا محور جذب شود گفت: شرکت نفت و صندوق توسعه ملی برای جذب منابع مالی مردم در صنایع بالادستی نفت و گاز و سرمایه‌گذاری در میادین مشترک برنامه‌ریزی کرده است. وی با بیان این که بازدهی سرمایه در این حوزه‌ها تنها ۳۰ یا ۴۰ درصد نیست، گفت: این رقم بسیار بیش از اینهاست و این حوزه هرچقدر که بازدهی سرمایه دارند باید به مردم بدهند.
عضو مجلس خبرگان رهبری هم چنین با تاکید بر این که دولت باید آن‌چه را که از شرکت‌ها در اختیار دارد واگذار کند، افزود: این موضوعی بوده که رهبر معظم انقلاب در سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی ۱۳۸۵ ابلاغ کردند و تا حدودی اجرا شده، اما هنوز تا رسیدن به نقطه نهایی بسیار باقی مانده است. عضو مجلس خبرگان رهبری یادآور شد: برای تامین منابع سرمایه باید از منابع داخلی و خارجی استفاده شود. مردم میلیارد‌ها دلار را هم به صورت ارز و هم به صورت طلا نگهداری می‌کنند یعنی سرمایه خود را تبدیل به ارز و طلا کرده‌اند. دلیل آن هم این بوده که خواسته‌اند ارزش پول خود را در برابر تورم حفظ کنند.
منبع: روزنامه خراسان
باشگاه خبرنگاران جوان وبگردی وبگردی